Sự tích Hồ Gươm- Đừng vội cười nhạo những ý kiến khác thường!
Thứ ba, 21/01/2014 - 11:15 am
“Hồ Hoàn Kiếm (Hà Nội), gắn liền với truyền thuyết Rùa Thần đòi gươm. Một lần nhà vua dạo chơi bằng thuyền trên hồ bắt gặp một sinh vật là Rùa lớn nổi lên bơi về phía Ngài, bấy giờ Vua liền rút gươm ra để xua Rùa đi nơi khác, nhưng Rùa bất ngờ ngậm lấy thanh gươm rồi lặn mất xuống lòng hồ. Từ đó hồ được đặt tên là Hồ Hoàn Kiếm”.
Phần trích dẫn này là nội dung được in trên tờ lịch ngày 1/1 của ngân hàng SHB đang làm dấy lên cuộc tranh cãi trên các diễn đàn và trong cộng đồng mạng. Gần như các ý kiến đều thể hiện thái độ rất bức xúc với cách mô tả “Sinh vật Rùa lớn” và động tác “Xua rùa” của Vua Lê…
Những phản ứng mạnh của cộng đồng về nội dung trên tờ lịch của SHB cũng là điều dễ hiểu bởi lý giải về sự tích Hồ Gươm trái ngược hẳn với kiến thức cơ bản ai cũng được học khi ngồi ghế nhà trường.
Nhưng thực tế thì những thông tin in trên tờ lịch của SHB cũng từng xuất hiện trên Wikipedia tiếng Việt, và mới được sửa lại ngày 19/1/2014. Các nội dung tương tự cũng được khá nhiều trang du lịch trong nước lấy làm trích dẫn về sự tích hồ Gươm.
Trong khi cộng đồng mạng đang “ném đá” ầm ầm nội dung trên tờ lịch của ngân hàng SHB thì cách đây ít giờ đồng hồ, nhà nghiên cứu văn hóa Trần Quang Đức, người từng giải nhất cuộc thi Cầu Hán Ngữ lần thứ 3 dành cho sinh viên chuyên ngành tiếng Hán trên toàn thế giới, tác giả của nhiều cuốn sách nghiên cứu được đánh giá cao như Ngàn năm mũ áo, Trà kinh, Trường An loạn… đã chia sẻ lại trên trang cá nhân một cái note anh viết về sự tích Hồ Gươm từ cách nay gần 2 năm khiến nhiều người bất ngờ.
Theo đó, Trần Quang Đức đã dẫn lại nhiều tài liệu gốc viết về Hồ Gươm qua các thời kỳ như Lê mạt, Lê mạt Nguyễn Sơ, Nguyễn Trung kỳ, Nguyễn mạt, kèm theo lời dịch bên dưới; cụ thể như sau:
(Lê mạt) Sơn cư tạp thuật - Vật quái："Hồ Gươm nằm ở phía Đông kinh thành, tương truyền buổi đầu thời Cao Hoàng đế (chỉ Lê Lợi), có con rùa to như cái lọng, nổi trên mặt nước, khấn yểm đều không khắc chế được. Cao Hoàng lấy kiếm chỉ vào nó, nó nghển cổ như ngóng nhìn. Cao Hoàng tức giận ném kiếm xuống hồ, con rùa liền lẩn đi. Vua sai tát cạn nước hồ, nhưng không thấy nó đâu, kiếm cũng chẳng biết ở nơi nào."
(Lê mạt Nguyễn sơ) Phạm Đình Hổ, Nguyễn Án. Tang thương ngẫu lục - Hoàn Kiếm hồ: "Hồ Hoàn Kiếm ở Thăng Long nằm cạnh phường Báo Thiên, thông với nước sông, thế rất rộng lớn, là nơi Thái tổ hoàng đế triều trước bị rơi kiếm vậy. Buổi đầu Thái tổ khởi nghĩa, được một thanh kiếm cổ, sau khi phục quốc hay dắt bên người. Một hôm du thuyền trên hồ, thấy con rùa lớn nổi lên mặt nước, bắn nó không trúng,lấy kiếm chỉ nó, kiếm rơi chìm xuống, rùa bỏ đi theo kiếm. Vua nổi giận, sai bịt cửa hồ, xây đê tát nước, tìm vẫn không được. Đời sau nhân vết tích phân làm hai hồ Tả Vọng và Hữu Vọng".
(Nguyễn trung kỳ) Đại Nam nhất thống chí - Hà Nội - Hoàn Kiếm hồ: “Hồ Hoàn Kiếm nằm ngoài cửa Đông Nam thành. Tương truyền Lê Thái Tổ du thuyền ở hồ này, có con rùa lớn nổi lên, (vua) dùng bảo kiếm chỉ nó, rùa ngậm kiếm mà chìm. Một thuyết khác nói rằng Lê Thái Tổ lúc đầu có được kiếm thần, ấn thần, bèn khởi binh, nhân đó truyền làm báu vật truyền đời. Đến đêm Lê Thuần hoàng băng hà, kiếm thần, ấn thần đều mất. Người đời sau thấy chuôi kiếm nổi ở giữa hồ, phút chốc lại chìm xuống, nên mới đặt tên hồ Hoàn Kiếm”.
(Nguyễn mạt) Lê Dư. Hà Thành kim tích khảo - Hoàn Kiếm hồ: “Hồ Hoàn Kiếm nằm ngoài cửa Đông Nam, trong thành Đại La. Tương truyền Lê Thái Tổ du thuyền ở hồ này, có con rùa lớn nổi lên, (vua) dùng bảo kiếm chỉ nó, rùa ngậm kiếm mà chìm. Một thuyết khác nói rằng Lê Thái Tổ lúc đầu có được kiếm thần, ấn thần, bèn khởi binh, nhân đó truyền làm báu vật truyền đời. Đến đêm Lê Thuần hoàng đế băng hà, kiếm thần, ấn thần đều mất. Người đời sau thấy chuôi kiếm nổi ở giữa sông, một chốc lại chìm xuống, nên mới đặt tên hồ Hoàn Kiếm”.
Cùng với những nội dung mang tính lý giải “Sự tích Hồ Gươm”, nhà nghiên cứu Trần Quang Đức cũng bày tỏ:
“Phương pháp dạy sử tốt hơn hết là cung cấp cho người học nhiều ý kiến, luận thuyết khác nhau, để người đọc tự suy ngẫm và thể nghiệm, thay vì áp đặt 1 quan điểm, 1 cách nghĩ, 1 thông tin do 1 số người chọn ra rồi tự cho là chuẩn mực. Truyền thuyết rùa hồ Gươm là ví dụ điển hình. Trong trường hợp này, không có truyền thuyết nào đáng tin hơn truyền thuyết nào. Quan trọng là đừng vội cười nhạo những ý kiến khác với vốn hiểu biết thông thường của mình”.
Quan điểm của tác giả “Ngàn năm mũ áo” nhận được rất nhiều sự đồng tình, ủng hộ.
Sự kiện tờ lịch của SHB cho thấy rằng, dân ta chưa bao giờ thờ ơ với sử ta, có chăng cái cách tiếp cận trong môi trường học đường, ra ngoài xã hội từ lâu nay mang quá nhiều tính hình thức, khô cứng và áp đặt khiến cho lịch sử mất đi tính hấp dẫn, lôi cuốn để thôi thúc sự khám phá ở mỗi người.
Nhưng “Sự tích Hồ Gươm” liệu có đủ để tạo ra một cú hích cho những đổi thay?!
